Istanbul, Sevgilim

Hasret Sehnsucht 2015 yapımı İstanbul'u anlatan bir belgesel film, yönetmeni, oyuncusu, anlatıcısı Ben Hopkins. Çok etkileyici bir film ve zor, seyretmesi zor, hiç bir kareyi kaçırmak istemiyorsunuz, insanların yüzlerine uzun uzun bakmak istiyorsunuz. Bir kere yetmez deyip bir kaç kez izleyeceğim dediğiniz, her seyredişinizde başka bir detayı yakalayacağınız filmlerden.
İstanbul belgeseli deyince aklınıza parlak, şatafatlı, havalı İstanbul tanıtımları gelmesin, anlatılan bambaşka bir şehir, İstanbul'u yaşayanların bildiği - ya da tahmin edebileceği demek daha doğru - bir şehrin öyküsü. Filmin açılışı şaşırtıcı: film ekibi bir konteynerin içinde yolculuk edip gelmiş Haydarpaşa Limanı'na; Hopkins düşük bütçeli bir belgesel çekeceklerini bu yüzden böyle yolculuk ettiklerini söylüyor. Ama filmi izledikten sonra anlıyorsunuz ki İstanbul'daki illegal yaşantıya bir gönderme bu, binlerce, milyonlarca mülteciden biri gibi göç ediyor Hopkins İstanbul'a. İstanbul karşıtlıkların şehri, yasal olanla yasal olmayan yani görünen görünmeyen uzunca işlenmiş filmde: film ekibinin kaldığı otelin güleryüzlü çalışanı Diyarbakırlı Serhat şehirde yaşayan resmi rakamların çok üstünde Diyarbakırlı olduğunu söyler, illegal çalışan, sigortasız, sömürüye açık, sınıf atlamaya çalışan milyonlarca Doğuludan  biridir o da. Yurtlarından göç etmiş iş arayan Afganlar, Suriyeliler; Sünni çoğunluğun olduğu şehirde Gazi Mahallesi'nde Armutlu'da yaşayan Aleviler, un torbasını ne kadar boşaltırsanız boşaltın her yumruk atışınızda dökülen una benzetilen kadim halk Ermeniler, Ruslar, Sünniler, Sufiler... İstanbul'u yaşatanlar, şehri yaşayanlar    
İstanbul'a girmek için gümrükte sorulan klasik 'Nerede kalacaksınız, neden geldiniz?' soruları yerine 'Kediniz var mi?' sorusuna yanıt vermelisiniz. Bu başta anlamsız gelse de sonra anlam kazanacak bir soru. Filmin kırılma noktası aktör ve sözde tarihçi Faruk Korkmaz'ın sahneye çıkması, filmin bilgesi ve delisi o. Kim sevmez bilgeleri, ben her bilgeyi dinlemeye bayılırım, bilirim ki onlar sahneye çıktıklarında bir şeyler değişecek. Öyle bir tarihçi ki Korkmaz bize dünyada insanların olmadığı zamanlarda kedilerin hüküm sürdüğünü, şimdilerde İstanbul'da kediler nezaretinde yaşadığımızı söylüyor. Ona göre martılar şehrin kolluk kuvveti, ve martılar ve kediler aralarında haberleşiyorlar. Uçuk kaçık şeyler olsa da söyledikleri, Korkmaz'ı sadece İstanbul'u yaşayanlar anlar. Kediler ve martılar, ama daha çok kedilerdir İstanbul'un simgesi, sessiz tanıklarıdır onlar ölümlerin, korkuların, zifiri karanlığın: onlar ölülerden medet umanlara gülüyorlar mıdır dersiniz?
Sözde tarihçi Korkmaz - ki artık Hopkins'in öğetmeni ve yol göstericisi olmuştur - şehrin hayaletlerinin kaydını da tutmuştur hem de telefon numaralarıyla birlikte, bu kaydı Hopkins'e verince yönetmen-oyuncunun yolculuğu başlar şehirde yaşayanla şehri yaşayanın bir olduğu andır bu, yani filmin kırılma noktası. Sözde tarihçimiz İstanbullu olmanın formülünü de verir: 99 gün İstanbul'da yaşamak.
Bir odyssey Hasret, yalnızca Hopkins'in değil, senin benim yolculuğumuz. Sizce de çok erkek değil mi bu şehir? Karanlıkları erkekler mi temsil eder sadece? İstanbul kendini bütünleyecek, şimdi bir hayalet olan kadınını arayan erkektir. Ya da içindeki kadını yeniden keşfetmesi gereken erkekleşmiş bir kadın. Belki bunca mutsuzluğu o yüzdendir, onun için karanlıktır ve illegal. Bir şehri anlamak, yaşamak için o şehir olmak gerekir, hep uzaktan bakarsaniz sürekli şikayet eden bir ihtiyara dönüşürsünüz. Şehri yaşamak o olmaktır, onu kabulleniştir ve güzeldir. İşte Hopkins bunu yaşıyor ve yaşatıyor.
Yazımı fılmde geçen şu sözlerle sonlandırayım: Ezan sesini duyunca hac çıkaran Ermenilerin yaşadığı tek yer İstanbul'dur, bir de Ingilizcesi: Istanbul is the only place where Armanians cross themselves when they hear azan! Ben bu söze bayıldım, bu çeşitliliğe vuruldum!

Istanbul, 26.08.2016